TANZİM SATIŞ VE SÖZLEŞMELİ ÜRETİM
Tarımda ve bunun devamı olan dağıtımda yaşanan sorular nedeniyle serbest piyasaya kamu tanzim satış mağazalarıyla müdahale etmek durumunda kaldı.
Uygulamadan herkes memnun görünüyor. Alış verişimi gördüğüm her zamanki manav, tanzim satış mağazasını ziyareti sonrası tespitini “iyi kalitede ürünün iyi fiyattan satıldığı” biçiminde teyit etti. Buna rağmen tanzim satıştan asıl beklentinin piyasada fiyatı regüle edici etkinin oluşması olduğunu unutmamak gerekir. Bu uygulama erişebilenlerin mikro faydası için değil tüm piyasa üzerinde elde edilecek makro katkı için gerçekleştirilmektedir.
Bu nedenle tanzim satışın başarısını anlamak için mikro memnuniyetler yerine makroda fiyat üzerinde tüketici lehine etkinin oluşmasını görmek gerekir. Elbette bu noktada üreticinin faydasının gözetilmesi lazımdır. Uygulama öncesi tüccar ve komisyonculara kesilmiş görünen ihalenin, uygulama sonrası çiftçi üzerinde kalmaması kamunun üzerindeki bir vecibedir.
Böyle bir potansiyel sorunun önüne geçmek üzere geliştirilmiş en başarılı modelse sözleşmeli üretim modelidir. Bugün birçok firma ile beraber tarım kooperatifleri sözleşmeli üretim modeli ile hem fiyat belirsizliklerini hem çiftçinin girdi maliyeti sorununu hem ürünün elde kalması gibi riskleri daha da önemlisi çiftçinin ne ekeceği ile ilgili en üst sorunları aşabilmektedir. Hem üreticinin hem tüketicinin memnun kalacağı büyük bir potansiyel sözleşmeli üretim modeli ile elde edilebilir. Modelin denetleme mekanizması sağlıklı kurulduktan sonra gerisi teferruattır.
Bugünün dünyasında denetleme mekanizmalarını kurmak ve örgütlemek internet of things sayesinde çok kolaydır. Keza Türkiye’de sözleşmeli üretimin denetleme mekanizmasını oluşturabilecek yeterli sayıda zirai uzman da mevcuttur. Türkiye bu anlamda rol model olabilecek bir ekonomidir. Enerjisi kaynakları, azmi ve hedefleri sayesinde tarımda fevkalade işler gerçekleştirilebilir. Vizyonu yukarı koymak gibi bir sorunumuz var. Tanzim satışın uygulamasında getirilecek stratejik hedeflerle vizyon yukarı taşınabilir. Bu ekonominin tek ihtiyacı dar vizyonları kırmaktır.
Yusuf Dinç
Kaynak: YeniBirlik Gazetesi; 12Şubat 2019
